Đối với các trường hợp phạm tội thông thường, khi quyết định hình phạt, toà án phải tuân thủ các quy định về căn cứ quyết định hình phạt như đã được trình bày. Trong một số trường hợp đặc biệt, việc quyết định hình phạt còn phải dựa vào một số quy định bổ sung khác.

Theo quy định của Điều 54 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 có các trường hợp được quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng.

– Trường hợp thứ nhất: Toà án có thể quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt nhưng phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn khi có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được quy định tại khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Khi có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nhưng chỉ có một tình tiết được quy định tại khoản 1 Điều 51 thì cũng không có căn cứ để quyết định hình phạt theo trường hợp này. 

– Trường họp thử hai: Toà án có thể quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt (không nhất thiết phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn như trường hợp thứ nhất) khi người phạm tội chỉ là người giúp sức có vai trò không đáng kể và thuộc trường hợp phạm tội lần đầu. (khoản 2 Điều 54 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017).

Đối với hai trường hợp trên, nếu khung hình phạt được áp dụng là khung hình phạt duy nhất hoặc là khung hình phạt Lhẹ nhất của điều luật thì toà án có thể quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt hoặc chuyển sang hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn.