1. Pháp luật đất đai quy định cụ thể nguyên tắc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phải có tính công khai, dân chủ.
Khoản 6 Điều 35: Nguyên tắc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của Luật đất đai 2013 quy định:
“ Dân chủ và công khai”
Ngoài ra, Điều 43 Luật Đất đai năm 2013 có quy định cơ quan tổ chức lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có trách nhiệm tổ chức lấy ý kiến đóng góp của nhân dân về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Quy định cụ thể về hình thức, nội dung, thời gian lấy ý kiến nhân dân; trách nhiệm giải trình, tiếp thu ý kiến của nhân dân trong quá trình lập quy hoạch sử dụng đất đối với tất cả các cấp nhằm tăng cường hơn tính công khai, dân chủ.
Việc quy định như vậy đã tạo điều kiện để các chủ thể có điều kiện tiếp nhận những thông tin về quyền sử dụng đất cần giao dịch một cách dễ dàng. Theo đó, người dân sẽ được công bố toàn bộ quy trình lập, thẩm định và xét duyệt dự thảo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Qua đó, người dân không chỉ được tiếp nhận các thông tin liên quan đến quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất mà còn trực tiếp tham gia đóng góp ý kiến xây dựng nên các bản quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Điều này có tác động tích cực tới chất lượng của bản quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
2. Pháp luật đất đai quy định phải công bố công khai, rộng rãi quy hoạch tới người dân ở giai đoạn thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
Điều 48 Luật đất đai 2013 có quy định như sau:
“1. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia, cấp tỉnh, cấp huyện sau khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, phê duyệt phải được công bố công khai.
2. Trách nhiệm công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được quy định như sau:
a) Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia tại trụ sở cơ quan và trên cổng thông tin điện tử của Bộ Tài nguyên và Môi trường;
b) Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh tại trụ sở cơ quan và trên cổng thông tin điện tử của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh;
c) Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện tại trụ sở cơ quan, trên cổng thông tin điện tử của Ủy ban nhân dân cấp huyện và công bố công khai nội dung quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện có liên quan đến xã, phường, thị trấn tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã.
3. Thời điểm, thời hạn công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định sau đây:
a) Việc công bố công khai được thực hiện trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, phê duyệt;
b) Việc công khai được thực hiện trong suốt kỳ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.”
Công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những nội dung tiến bộ, khoa học của pháp luật đất đai nhằm đảm bảo tính công khai, dân chỉ, minh bạch. Theo quy định,, việc công bố công khai được tiến hành không chỉ trên trụ sở cơ quan mà con phải còn trên cổng thông tin điện tử để người dân tiện theo dõi, các nhà đầu tư cũng dễ dàng tiếp cận. Dựa vảo bản quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất do các cơ quan chức năng công bố người dân có thể nắm bắt được những thông tin thửa đất mình quan tâm nhưng chúng nằm trong loại đất phân bố cho nhu cầu gì, có thuộc diện bị thu hồi để thực hiện các dự án công trình nào không…Tuy nhiên, những thông tin này cần phải được công bố một cách chính xác, kịp thời thì mới phát huy được quyền dân chủ của công dân, đồng thời hạn chế tiêu cực trong hoạt động quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
Đặc biệt tại điểm c khoản 3 Điều 48 cũng đã chỉ rõ rằng: “Việc công khai được thực hiện trong suốt kỳ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất” từ đó nâng cao tính minh bạch để các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan biết, nhân dân giám sát thực hiện.
3. Quy định của pháp luật hiện hành so với pháp luật trước đây về công khai, minh bạch trong quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất.
Luật Đất đai 2013 đã tiếp tục kế thừa một số quy định của Luật đất đai năm 2003 và bổ sung một số quy định mới nhằm đảm bảo tính khả thi, tăng cường tính công khai, dân chủ trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Cụ thể như sau:
Nếu Điều 28 Luật đất đai 2003 chỉ quy định trách nhiệm công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thuộc về Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn; cơ quan quản lý đất đai các cấp thì Luật đất đai 2013 đã bổ sung điểm mới quy định về trách nhiệm công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Điều này thể hiện tính bình đẳng và giúp cho người dân tiếp cận đầy đủ thông tin liên quan về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
Từ đó, không chỉ người dân có thể tiếp cận đầy đủ thông tin về quy hoạch để biết và thực hiện, mà các cơ quan nhà nước cũng thể hiện được sự công khai và minh bạch trong quá trình xây dựng, lập, phê duyệt và đưa quy hoạch vào đời sống đồng thời thể hiện sự dân chủ, công khai trong công tác quy hoạch. Quy hoạch nhanh chóng phát hiện các biểu hiện vi phạm về quy hoạch để xử lí, ngăn chặn kịp thời các hành vi sử dụng đất trái với quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất đã được công bố.
