Để xác định tình tiết “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” quy định một tình tiết hay hai tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự thì cần phải làm rõ khái niệm thế nào là “thành khẩn khai báo”, thế nào là “ăn năn hối cải” và cách hiểu của nhà làm luật khi dùng dấu phảy giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”.
Hiện nay, khái niệm “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” vẫn chưa được giải thích một cách chính thức bằng các văn bản pháp luật mà mới chỉ được giải thích thông qua các văn bản giải đáp nghiệp vụ. Chẳng hạn:
– Theo Sổ tay Thẩm phán năm 2009 của TANDTC thì:
+ Thành khẩn khai báo là trường hợp người phạm tội trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử đã khai đầy đủ và đúng sự thật tất cả những gì liên quan đến hành vi phạm tội mà họ đã thực hiện.
+ Ăn năn hối cải là trường hợp sau khi thực hiện tội phạm, người phạm tội thể hiện sự cắn rứt, dày vò lương tâm về tội lỗi của mình không chỉ bằng lời nói mà còn phải bằng những hành động, việc làm cụ thể để chứng minh cho việc mình muốn sửa chữa, cải tạo thành người tốt; bù đắp những tổn thất, thiệt hại do hành vi phạm tội của mình gây ra.
+ Mức độ giảm nhẹ của việc thành khẩn khai báo phụ thuộc vào sự thành khẩn được thực hiện ở giai đoạn tố tụng nào và ý nghĩa thiết thực của sự thành khẩn trong việc giải quyết vụ án; mức độ giảm nhẹ của sự ăn năn hối cải phụ thuộc vào mức độ ăn năn hối cải của người phạm tội, những hành động, việc làm cụ thể chứng minh cho sự ăn năn hối cải đó.
– Theo Công văn số 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 của TANDTC thì “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” được hiểu là trường hợp người phạm tội thành khẩn khai nhận về hành vi phạm tội của mình, ăn năn hối lỗi về việc mình đã gây ra.
Dựa vào những cách giải thích trên, ta có thể thấy “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết hoàn toàn độc lập, tách rời nhau và không liên quan đến nhau. Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết có mối quan hệ biện chứng hữu cơ với nhau.
Điều này được thể hiện ở ý nghĩa của từ ngữ được sử dụng. Theo Từ điển tiếng Việt thì “thành khẩn” nghĩa là “hết sức thành thật trong khi khai báo, nhận lỗi hay tự phê bình và tiếp thu phê bình”, còn “ăn năn” nghĩa là “cảm thấy day dứt, đau khổ về lỗi lầm của mình”.
Về mặt tâm lý, khi một người có thái độ thành khẩn thì họ phải có sự suy nghĩ, đánh giá, nhận thức rõ lỗi lầm của mình để có thể khai báo được một cách trung thực sự việc đã xảy ra. Sự suy nghĩ, đánh giá, nhận thức này chính là một biểu hiện của sự ăn năn. Nếu họ không ăn năn về lỗi lầm của mình thì không thể có thái độ thành khẩn được.
Việc cho rằng một người khai báo đầy đủ nhưng lại không biết hành vi của mình là tội phạm hoặc biết hành vi của mình là tội phạm nhưng lại cho rằng mình không sai thì không thể nói là thành khẩn được vì chưa có sự suy nghĩ, đánh giá, nhận thức rõ lỗi lầm của mình. Đây mới chỉ là sự khai báo đúng đắn về hành vi của mình chứ chưa có sự thành khẩn, tức chỉ mới “thành” mà chưa có “khẩn”.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phải nhận thức được cách hiểu của nhà làm luật khi dùng dấu phảy giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”. Trong BLHS năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009), nhà làm luật dùng dấu phảy giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”. Đến BLHS năm 2015, nhà làm luật lại dùng chữ “hoặc” giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”.
Tuy nhiên, đến BLHS năm 2015, nhà làm luật lại quay lại dùng dấu phảy giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” như BLHS năm 1999. Khi dùng chữ “hoặc”, nhà làm luật muốn nhấn mạnh đến việc “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai khái niệm không liên quan đến nhau và được sử dụng độc lập.
Trong BLHS năm 2015 cũng có nhiều quy định được xây dựng theo cách dùng chữ “hoặc” nhằm nhấn mạnh đến tính độc lập khi sử dụng, chẳng hạn: “Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm” (điểm a khoản 1 Điều 51), “Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt hoặc tàn ác để phạm tội” (điểm m khoản 1 Điều 52), “Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm” (điểm h khoản 1 Điều 52)…
Việc BLHS năm 2015 không dùng chữ “hoặc” mà lại dùng dấu “,” giữa “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” đã cho thấy nhà làm luật không tách rời độc lập hai tình tiết“thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” mà muốn nhấn mạnh đây là hai tình tiết có liên quan chặt chẽ với nhau, hỗ trợ cho nhau và người phạm tội chỉ có thể được hưởng tình tiết này khi thỏa mãn đồng thời cả “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”. Điều này hoàn toàn phù hợp với ý nghĩa của từ ngữ được sử dụng để quy định tình tiết như đã phân tích nêu trên.
Từ những phân tích nêu trên, tôi nhận thấy “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” là hai tình tiết có mối quan hệ, mang tính chất hỗ trợ cho nhau nhằm nhấn mạnh thái độ và nhận thức của người phạm tội đối với hành vi mà mình đã thực hiện.
Khi người phạm tội “thành khẩn khai báo” thì đồng thời, họ cũng“ăn năn hối cải” về hành vi phạm tội của mình. “Thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải” phải luôn đi cùng nhau và không tách rời nhau, không thể chỉ có độc lập mỗi “thành khẩn khai báo” hoặc độc lập mỗi“ăn năn hối cải” nên tình tiết “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” chỉ quy định một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Người phạm tội muốn được hưởng tình tiết giảm nhẹ này thì phải thỏa mãn cả hai tình tiết “thành khẩn khai báo” và “ăn năn hối cải”.
Hotline: 0972810901 | 0387003455
Youtube: Luật Công Tâm
Website: Luật Công Tâm
Email: luatsuluatcongtam@gmail.com
Địa chỉ: Tầng 6, số 141 Hoàng Quốc Việt, Nghĩa Đô, Cầu Giấy, Hà Nội.