Trong bối cảnh xã hội Việt Nam năm 2025, các tranh chấp liên quan đến thừa kế, đặc biệt là di chúc miệng, vẫn là một vấn đề pháp lý nhức nhối. Nhiều gia đình gặp khó khăn khi người thân qua đời để lại di chúc miệng mà không có văn bản chính thức, dẫn đến mâu thuẫn giữa các bên thừa kế. Thực trạng này xuất phát từ thói quen truyền miệng, thiếu hiểu biết pháp luật hoặc hoàn cảnh đặc biệt khiến người lập di chúc không thể lập văn bản. Điều này đặt ra câu hỏi: Thừa kế miệng có được công nhận không? Làm sao chứng minh di chúc miệng là thật?
Tại Luật Công Tâm, chúng tôi đã tiếp nhận nhiều trường hợp liên quan đến di chúc miệng. Ví dụ, chị Nguyễn Thị Hạnh (Hà Nội) liên hệ với chúng tôi trong tâm trạng hoang mang khi mẹ chị qua đời, để lại di chúc miệng phân chia tài sản cho ba chị em, nhưng người anh cả không đồng ý vì cho rằng di chúc không hợp pháp. Chị Hạnh băn khoăn liệu di chúc miệng có giá trị pháp lý và làm thế nào để chứng minh ý chí của mẹ chị là thật. Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực pháp lý thừa kế, Luật Công Tâm đã hỗ trợ chị Hạnh thu thập chứng cứ, tư vấn thủ tục công chứng và giải quyết tranh chấp một cách hợp pháp, đảm bảo quyền lợi của các bên.
Chúng tôi hiểu rằng di chúc miệng là vấn đề nhạy cảm, không chỉ liên quan đến pháp lý mà còn ảnh hưởng đến tình cảm gia đình. Vì vậy, Luật Công Tâm mong muốn chia sẻ kiến thức pháp luật rõ ràng, dễ hiểu về di chúc miệng, giúp bạn đọc nắm bắt quy định mới nhất năm 2025 và biết cách bảo vệ quyền lợi của mình. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về điều kiện công nhận di chúc miệng, cách chứng minh tính hợp pháp và những lưu ý quan trọng khi giải quyết tranh chấp thừa kế.
Di chúc miệng là gì? Khi nào được lập di chúc miệng?
Di chúc miệng là hình thức di chúc được thể hiện bằng lời nói trực tiếp của người lập di chúc, nhằm định đoạt tài sản của mình cho người thừa kế sau khi qua đời. Đây là hình thức đặc biệt, chỉ được pháp luật Việt Nam công nhận trong những trường hợp cụ thể, khi người lập di chúc không thể lập di chúc bằng văn bản do hoàn cảnh đặc biệt.
Theo Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng được lập trong trường hợp:
“1. Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.”
Ví dụ, một người bị tai nạn giao thông nghiêm trọng hoặc mắc bệnh hiểm nghèo, trong tình trạng nguy kịch, không thể viết hoặc ký vào di chúc bằng văn bản, có thể sử dụng di chúc miệng để thể hiện ý chí cuối cùng. Tuy nhiên, để di chúc miệng được công nhận, cần đáp ứng các điều kiện pháp lý nghiêm ngặt, mà Luật Công Tâm sẽ phân tích chi tiết ở phần sau.
Thừa kế miệng có được pháp luật công nhận không?
Câu hỏi “Thừa kế miệng có được công nhận không?” là mối quan tâm của nhiều khách hàng khi đến với Luật Công Tâm. Câu trả lời là: Có, di chúc miệng được pháp luật công nhận nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện hợp pháp theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.
Cụ thể, Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về di chúc hợp pháp như sau:
“1. Di chúc hợp pháp phải có các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;
b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.
5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”
Như vậy, di chúc miệng không chỉ cần được lập trong tình huống nguy kịch mà còn phải tuân thủ các quy định về người làm chứng, ghi chép và chứng thực. Nếu không đáp ứng các điều kiện này, di chúc miệng sẽ không có giá trị pháp lý, và tài sản sẽ được chia theo thừa kế theo pháp luật (Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015).
Điều kiện để di chúc miệng được coi là hợp pháp năm 2025
Để di chúc miệng được công nhận hợp pháp vào năm 2025, cần đáp ứng các điều kiện sau:
- Người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt:
Người lập di chúc phải trong trạng thái tinh thần tỉnh táo, không bị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép. Điều này đảm bảo ý chí trong di chúc là tự nguyện và phản ánh đúng mong muốn của người lập di chúc. - Nội dung di chúc không trái pháp luật hoặc đạo đức xã hội:
Nội dung di chúc không được vi phạm các quy định cấm của pháp luật, ví dụ như yêu cầu người thừa kế thực hiện hành vi trái pháp luật hoặc phân chia tài sản thuộc sở hữu chung mà không có sự đồng ý của các bên liên quan. - Có ít nhất hai người làm chứng:
Theo Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015, người làm chứng phải đáp ứng các điều kiện sau:“Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người sau đây:
a) Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc;
b) Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan đến nội dung di chúc;
c) Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.” - Ghi chép và chứng thực di chúc miệng:
Ngay sau khi người lập di chúc miệng thể hiện ý chí, người làm chứng phải ghi chép lại nội dung di chúc, ký tên hoặc điểm chỉ. Trong vòng 05 ngày làm việc, văn bản này phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền (như Ủy ban nhân dân cấp xã) chứng thực chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng. - Thời hạn hiệu lực của di chúc miệng:
Theo Khoản 2 Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015:“Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.”
Điều này có nghĩa là nếu người lập di chúc vẫn sống và minh mẫn sau 03 tháng, di chúc miệng sẽ không còn giá trị, và họ cần lập di chúc bằng văn bản để thể hiện ý chí mới.
Làm sao chứng minh di chúc miệng là thật?
Chứng minh di chúc miệng là thật là một thách thức lớn, đặc biệt khi xảy ra tranh chấp giữa các bên thừa kế. Dưới đây là các bước và lưu ý mà Luật Công Tâm khuyên bạn nên thực hiện:
- Thu thập lời khai của người làm chứng:
Lời khai của ít nhất hai người làm chứng là yếu tố cốt lõi để chứng minh nội dung di chúc miệng. Những người này cần xác nhận rằng họ đã nghe trực tiếp ý chí của người lập di chúc và không thuộc các trường hợp bị cấm làm chứng theo Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015. - Lấy văn bản ghi chép di chúc miệng:
Văn bản do người làm chứng ghi chép lại, có chữ ký hoặc điểm chỉ, là bằng chứng quan trọng. Văn bản này cần được lập ngay sau khi người lập di chúc thể hiện ý chí và phải được công chứng hoặc chứng thực trong vòng 05 ngày làm việc. - Sử dụng các chứng cứ bổ sung:
Ngoài lời khai và văn bản ghi chép, bạn có thể thu thập các chứng cứ khác để củng cố tính xác thực của di chúc miệng, như:- Băng ghi âm, ghi hình: Theo Điều 94 và Điều 95 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, tài liệu nghe được, nhìn được (như băng ghi âm, video) có thể được coi là chứng cứ nếu kèm theo văn bản trình bày xuất xứ của tài liệu hoặc xác nhận của người cung cấp.
- Lời khai của những người có mặt tại thời điểm lập di chúc: Dù không phải người làm chứng chính thức, lời khai của họ có thể hỗ trợ làm rõ tình huống.
- Giấy tờ liên quan đến tài sản: Các giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản của người lập di chúc giúp xác định di sản được đề cập trong di chúc miệng.
- Nhờ cơ quan có thẩm quyền xác minh:
Nếu có tranh chấp, bạn có thể yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan công chứng xác minh tính hợp pháp của di chúc miệng. Luật Công Tâm đã hỗ trợ nhiều khách hàng làm việc với các cơ quan này để đảm bảo quyền lợi hợp pháp.
Thủ tục công chứng, chứng thực di chúc miệng
Để di chúc miệng có giá trị pháp lý, thủ tục công chứng hoặc chứng thực là bước bắt buộc. Theo Điều 636 Bộ luật Dân sự 2015, thủ tục lập di chúc tại tổ chức hành nghề công chứng hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã bao gồm:
- Người làm chứng nộp văn bản ghi chép di chúc:
Trong vòng 05 ngày làm việc kể từ ngày người lập di chúc miệng thể hiện ý chí, người làm chứng phải mang văn bản ghi chép di chúc đến văn phòng công chứng hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã để chứng thực chữ ký hoặc điểm chỉ. - Hồ sơ cần chuẩn bị:
- Văn bản ghi chép di chúc miệng có chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
- Giấy tờ tùy thân của người làm chứng (CMND/CCCD).
- Giấy chứng tử hoặc giấy tờ chứng minh người lập di chúc đã qua đời (nếu có).
- Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản (nếu liên quan đến di sản).
- Quy trình xử lý:
Công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền sẽ xác minh tính hợp pháp của văn bản, kiểm tra tư cách của người làm chứng và xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ. Sau khi hoàn tất, văn bản di chúc miệng sẽ có giá trị pháp lý tương đương di chúc bằng văn bản.
Lưu ý: Nhiều trường hợp bị từ chối chứng thực do thiếu giấy tờ hoặc người làm chứng không đủ tư cách. Luật Công Tâm khuyến nghị bạn liên hệ luật sư sớm để được hướng dẫn chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, tránh rủi ro pháp lý.
Những trường hợp di chúc miệng không có hiệu lực
Dù di chúc miệng được pháp luật công nhận, nhưng trong các trường hợp sau, di chúc miệng sẽ không có giá trị pháp lý:
- Không đủ người làm chứng hoặc người làm chứng không đủ tư cách:
Nếu chỉ có một người làm chứng hoặc người làm chứng thuộc các trường hợp bị cấm theo Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng sẽ bị vô hiệu. - Không ghi chép hoặc không chứng thực kịp thời:
Nếu nội dung di chúc miệng không được ghi chép ngay sau khi thể hiện ý chí hoặc không được chứng thực trong vòng 05 ngày làm việc, di chúc sẽ không hợp pháp. - Người lập di chúc còn sống sau 03 tháng:
Theo Khoản 2 Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015, nếu người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt sau 03 tháng kể từ thời điểm lập di chúc miệng, di chúc sẽ tự động bị hủy bỏ. - Nội dung di chúc trái pháp luật hoặc đạo đức xã hội:
Ví dụ, di chúc yêu cầu người thừa kế thực hiện hành vi vi phạm pháp luật hoặc phân chia tài sản không thuộc sở hữu của người lập di chúc sẽ bị vô hiệu. - Không có chứng cứ chứng minh ý chí thật của người lập di chúc:
Nếu không có văn bản ghi chép, lời khai của người làm chứng hoặc các chứng cứ bổ sung, di chúc miệng sẽ không được công nhận.
Trong các trường hợp này, tài sản của người quá cố sẽ được chia theo thừa kế theo pháp luật (Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015), ưu tiên hàng thừa kế thứ nhất (vợ/chồng, cha/mẹ, con).
Tranh chấp di chúc miệng và cách giải quyết
Tranh chấp di chúc miệng thường xảy ra khi các bên thừa kế không đồng ý về tính hợp pháp hoặc nội dung của di chúc. Một số tình huống phổ biến mà Luật Công Tâm đã gặp bao gồm:
- Một bên cho rằng di chúc miệng không hợp pháp: Ví dụ, người thừa kế cho rằng không có đủ người làm chứng hoặc nội dung di chúc không được ghi chép đúng.
- Mâu thuẫn về nội dung di chúc: Các bên tranh cãi về việc di chúc miệng có đề cập đến tài sản nào, ai là người được hưởng.
- Nghi ngờ về tính xác thực: Một số trường hợp, người thừa kế cho rằng người làm chứng đã bị mua chuộc hoặc khai man.
Cách giải quyết tranh chấp di chúc miệng:
- Th商 lượng và hòa giải:
Các bên có thể thỏa thuận phân chia di sản tại Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc với sự hỗ trợ của luật sư. Luật Công Tâm khuyến khích hòa giải để tránh kéo dài tranh chấp và giữ gìn tình cảm gia đình. - Khởi kiện tại Tòa án:
Nếu hòa giải không thành, bạn có thể nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền. Hồ sơ khởi kiện bao gồm:- Đơn khởi kiện (theo mẫu số 23-DS ban hành kèm Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP).
- Giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người khởi kiện và người để lại di sản.
- Giấy chứng tử của người để lại di sản.
- Văn bản ghi chép di chúc miệng, lời khai của người làm chứng, băng ghi âm/video (nếu có).
- Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản của người để lại di sản.
- Nhờ luật sư hỗ trợ:
Một luật sư chuyên về thừa kế sẽ giúp bạn chuẩn bị hồ sơ, thu thập chứng cứ và đại diện tại Tòa án. Luật Công Tâm đã hỗ trợ nhiều khách hàng giải quyết tranh chấp di chúc miệng, đảm bảo quyền lợi hợp pháp được bảo vệ.
Lưu ý quan trọng khi lập di chúc miệng để tránh rủi ro
Để đảm bảo di chúc miệng có giá trị pháp lý và tránh tranh chấp, Luật Công Tâm đưa ra một số lưu ý sau:
- Chọn người làm chứng đáng tin cậy:
Hãy chọn những người không có lợi ích liên quan đến di sản, đủ năng lực hành vi dân sự và không thuộc các trường hợp bị cấm theo Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015. - Ghi âm hoặc quay video (nếu có thể):
Việc ghi âm hoặc quay video ý chí của người lập di chúc có thể là chứng cứ bổ sung hữu ích, nhưng cần kèm theo văn bản giải thích xuất xứ của tài liệu. - Ghi chép ngay lập tức:
Người làm chứng cần ghi chép nội dung di chúc ngay sau khi nghe, tránh để thời gian trôi qua dẫn đến sai lệch hoặc quên nội dung. - Chứng thực trong thời hạn quy định:
Đừng chần chừ việc mang văn bản ghi chép đến cơ quan công chứng hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã để chứng thực trong vòng 05 ngày làm việc. - Lập di chúc bằng văn bản nếu có thể:
Di chúc miệng chỉ nên là giải pháp cuối cùng. Nếu người lập di chúc hồi phục sức khỏe, hãy lập di chúc bằng văn bản để đảm bảo tính pháp lý cao hơn.
Luật Công Tâm hỗ trợ gì trong các vụ việc liên quan đến di chúc miệng?
Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp lý thừa kế, Luật Công Tâm cam kết cung cấp các dịch vụ sau để hỗ trợ bạn:
- Tư vấn pháp lý chi tiết: Giải đáp mọi thắc mắc về di chúc miệng, điều kiện hợp pháp, thủ tục chứng thực và cách chứng minh tính xác thực.
- Hỗ trợ thu thập chứng cứ: Hướng dẫn bạn chuẩn bị lời khai, văn bản ghi chép, băng ghi âm/video và các giấy tờ liên quan.
- Soạn thảo hồ sơ và đại diện pháp lý: Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện, làm việc với cơ quan công chứng hoặc Tòa án để bảo vệ quyền lợi của bạn.
- Hòa giải tranh chấp: Hỗ trợ các bên đạt được thỏa thuận phân chia di sản, giảm thiểu mâu thuẫn gia đình.
- Dịch vụ trọn gói: Từ tư vấn ban đầu đến khi hoàn tất thủ tục thừa kế, Luật Công Tâm luôn đồng hành cùng bạn.
Chúng tôi tự hào là đơn vị pháp lý uy tín tại Hà Nội, với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm và tận tâm. Địa chỉ văn phòng tại Tầng 6, số 141 Hoàng Quốc Việt, Nghĩa Đô, Cầu Giấy, Hà Nội luôn sẵn sàng đón tiếp bạn.
Liên hệ Luật Công Tâm để được tư vấn ngay hôm nay
Nếu bạn đang gặp khó khăn liên quan đến di chúc miệng, tranh chấp thừa kế hoặc cần tư vấn pháp lý, đừng ngần ngại liên hệ với Luật Công Tâm qua: Hotline: 0972810901 | 0969545660
