Trong xã hội Việt Nam hiện nay, vấn đề người chưa thành niên phạm tội đang trở thành mối quan tâm lớn, đặc biệt khi các em bị kết án ở độ tuổi rất trẻ, dưới 16 tuổi. Theo thống kê từ Bộ Công an năm 2023, số vụ vi phạm pháp luật của người dưới 18 tuổi chiếm khoảng 10% tổng số vụ án hình sự, với các tội phổ biến như trộm cắp, cố ý gây thương tích, hoặc gây rối trật tự công cộng. Một câu hỏi pháp lý quan trọng mà nhiều người đặt ra là: Nếu một người bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi, sau đó phạm tội khi đã đủ 18 tuổi, liệu họ có được coi là phạm tội lần đầu hay không? Đây là vấn đề không chỉ ảnh hưởng đến việc xét xử mà còn liên quan đến quyền lợi và tương lai của người vi phạm.

Tại Công ty Luật Công Tâm, chúng tôi thường xuyên nhận được các câu hỏi từ phụ huynh và người dân về vấn đề này. Anh Hùng, một khách hàng ở Hưng Yên, chia sẻ: “Con trai tôi từng bị kết án vì trộm cắp khi mới 15 tuổi. Giờ cháu đã 18 tuổi và lại vi phạm pháp luật. Tôi lo lắng không biết cháu có được coi là phạm tội lần hai hay không, và điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến việc xét xử?” Đây là tâm trạng chung của nhiều gia đình khi con em mình vướng vào vòng lao lý. Luật Công Tâm hiểu rằng, với người chưa thành niên, pháp luật Việt Nam có những quy định đặc biệt nhằm ưu tiên giáo dục và cải tạo, đồng thời bảo vệ tương lai của các em.

Dựa trên Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Công văn 206/TANDTC-PC ngày 27/12/2022 của Tòa án Nhân dân Tối cao, Luật Công Tâm sẽ giải đáp chi tiết về việc bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi có được coi là phạm tội lần đầu hay không, các quy định pháp luật liên quan, và cách xử lý để bảo vệ quyền lợi của người vi phạm. Bài viết này được thiết kế để bạn, dù không có kiến thức pháp lý, cũng có thể hiểu rõ và biết cách hỗ trợ con em mình. Hãy cùng Luật Công Tâm tìm hiểu để tìm giải pháp tốt nhất!

Phạm tội lần đầu và người chưa đủ 16 tuổi phạm tội là gì? Thực trạng xã hội

Phạm tội lần đầu là thuật ngữ pháp lý dùng để chỉ trường hợp một người thực hiện hành vi phạm tội mà trước đó chưa từng bị kết án hoặc chưa có án tích. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, việc xác định một người có phạm tội lần đầu hay không rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng đến việc áp dụng hình phạt, các tình tiết giảm nhẹ, và khả năng được hưởng án treo hoặc các biện pháp thay thế.

Người chưa đủ 16 tuổi phạm tội là những cá nhân từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015.

Theo khoản 2 Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017):

“2. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật này.”

Điều này có nghĩa là người chưa đủ 16 tuổi chỉ chịu trách nhiệm hình sự với các tội rất nghiêm trọng (khung hình phạt từ 7 đến 15 năm tù) hoặc đặc biệt nghiêm trọng (trên 15 năm, tù chung thân, hoặc tử hình), như tội giết người, cướp tài sản, hoặc ma túy.

Thực trạng xã hội: Tình trạng người chưa thành niên phạm tội đang gia tăng, đặc biệt tại các khu vực đô thị. Theo báo cáo của UNICEF Việt Nam năm 2022, các yếu tố như thiếu sự quản lý của gia đình, tác động tiêu cực từ mạng xã hội, và môi trường sống không lành mạnh là nguyên nhân chính. Nhiều em bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi vì các hành vi như trộm cắp, cố ý gây thương tích, hoặc tham gia băng nhóm gây rối. Sau khi trưởng thành, một số em tiếp tục vi phạm pháp luật, dẫn đến câu hỏi liệu các án phạt trước đó có ảnh hưởng đến việc xét xử sau này hay không.

Ví dụ thực tế: Một khách hàng của Luật Công Tâm, chị Lan, có con trai bị kết án vì trộm cắp khi 15 tuổi. Khi cháu 19 tuổi, cháu lại phạm tội gây rối trật tự công cộng. Chị lo lắng không biết án cũ có khiến cháu bị coi là tái phạm hay không. Chúng tôi đã tư vấn rằng, theo pháp luật, án trước 16 tuổi không được tính là án tích, và cháu có thể được coi là phạm tội lần đầu.

Luật Công Tâm nhấn mạnh rằng, việc hiểu rõ khái niệm phạm tội lần đầu và đặc điểm pháp lý của người chưa đủ 16 tuổi sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi cho con em mình trong các vụ án hình sự.

Quy định pháp luật về án tích và phạm tội lần đầu

Án tích là tình trạng pháp lý của một người đã bị kết án bằng bản án có hiệu lực của Tòa án và chưa được xóa án tích. Án tích ảnh hưởng đến việc xác định một người có phạm tội lần đầu hay không, vì người có án tích thường bị coi là tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm, dẫn đến hình phạt nặng hơn.

Phạm tội lần đầu được hiểu là trường hợp một người phạm tội mà trước đó:

• Chưa từng bị kết án hoặc không có án tích.
• Đã được xóa án tích theo quy định pháp luật.

Đối với người chưa thành niên, pháp luật có quy định đặc biệt về án tích như sau: Theo khoản 1 Điều 107 Bộ luật Hình sự 2015:

“1. Người dưới 18 tuổi bị kết án được coi là không có án tích, nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi;
b) Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng hoặc tội phạm rất nghiêm trọng do vô ý;
c) Người bị áp dụng biện pháp tư pháp quy định tại Mục 3 Chương này.”

Điều này có nghĩa là, bất kỳ bản án nào áp dụng cho người chưa đủ 16 tuổi không được tính là án tích, ngay cả khi họ bị kết án về tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng. Quy định này thể hiện tinh thần nhân đạo, nhằm tạo cơ hội cho các em cải tạo và tái hòa nhập cộng đồng mà không bị ảnh hưởng bởi lý lịch tư pháp.

Ví dụ thực tế: Một khách hàng của Luật Công Tâm, anh Minh, hỏi về trường hợp con trai bị kết án 1 năm cải tạo không giam giữ vì cố ý gây thương tích khi 15 tuổi. Khi cháu 18 tuổi, cháu phạm tội trộm cắp. Chúng tôi giải thích rằng, theo Điều 107, án trước không được tính là án tích, và cháu được coi là phạm tội lần đầu trong vụ án mới.

Luật Công Tâm nhấn mạnh rằng, quy định về án tích và phạm tội lần đầu là nền tảng để xác định quyền lợi của người vi phạm, đặc biệt với những người từng bị kết án khi còn nhỏ.

Bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi có được coi là phạm tội lần đầu không?

Câu hỏi trọng tâm “Bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi có được coi là phạm tội lần đầu không?” được giải đáp rõ ràng trong Công văn 206/TANDTC-PC ngày 27/12/2022 của Tòa án Nhân dân Tối cao. Luật Công Tâm phân tích chi tiết như sau:

Theo tiểu mục 1 Mục I Công văn 206/TANDTC-PC ngày 27/12/2022:

“Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 107 Bộ luật Hình sự thì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị kết án được coi là không có án tích. Do vậy, trường hợp người đủ 18 tuổi phạm tội nhưng trước đó đã bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi thì thuộc trường hợp “phạm tội lần đầu”.”

Điều này có nghĩa là, nếu một người bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi (ví dụ: từ 14 đến dưới 16 tuổi) và sau đó phạm tội khi đã đủ 18 tuổi, bản án trước đó không được tính là án tích. Do đó, họ được coi là phạm tội lần đầu trong vụ án mới. Quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi của người chưa thành niên, tránh để các sai lầm trong quá khứ ảnh hưởng đến tương lai của họ.

Lý do pháp lý:

1. Không có án tích: Theo khoản 1 Điều 107, người dưới 16 tuổi bị kết án không có án tích, bất kể mức độ nghiêm trọng của tội phạm. Điều này giúp các em được xem như “bắt đầu lại” khi trưởng thành.
2. Tinh thần giáo dục: Pháp luật ưu tiên giáo dục và cải tạo người chưa thành niên, thay vì áp dụng các biện pháp trừng phạt nặng nề (Điều 91).
3. Bảo vệ tương lai: Việc không tính án tích giúp các em tránh bị phân biệt đối xử khi xin việc hoặc tham gia các hoạt động xã hội sau này.

Ví dụ thực tế: Một khách hàng của Luật Công Tâm, chị Hoa, có con trai bị kết án 6 tháng cải tạo không giam giữ vì trộm cắp khi 15 tuổi. Khi cháu 19 tuổi, cháu phạm tội gây rối trật tự công cộng. Chúng tôi tư vấn rằng, theo hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao tại Công văn 206/TANDTC-PC, cháu được coi là phạm tội lần đầu, và Tòa án có thể xem xét các tình tiết giảm nhẹ như nhân thân tốt hoặc thái độ ăn năn.

Luật Công Tâm khẳng định rằng, nếu con em bạn bị kết án trước 16 tuổi, các bản án này không ảnh hưởng đến việc xác định phạm tội lần đầu khi họ trưởng thành. Tuy nhiên, cần có luật sư hỗ trợ để đảm bảo Tòa án áp dụng đúng quy định.

Hậu quả pháp lý khi bị kết án trước 16 tuổi và phạm tội sau 18 tuổi

Việc bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi và sau đó phạm tội khi đã đủ 18 tuổi kéo theo nhiều hậu quả pháp lý, nhưng nhờ quy định tại Điều 107, các hậu quả này thường nhẹ nhàng hơn so với trường hợp tái phạm. Luật Công Tâm phân tích các khía cạnh sau:

1. Được coi là phạm tội lần đầu:

Như đã đề cập, người bị kết án trước 16 tuổi được coi là phạm tội lần đầu khi phạm tội sau 18 tuổi. Điều này mang lại các lợi ích:

• Tình tiết giảm nhẹ: Theo điểm i khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015, phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là tình tiết giảm nhẹ, giúp giảm hình phạt.
• Cơ hội hưởng án treo: Nếu đủ các điều kiện theo Điều 2 Nghị quyết 02/VBHN-TANDTC ngày 07/9/2022, Tòa án có thể cho hưởng án treo theo Điều 65 Bộ luật Hình sự 2015.
• Hình phạt nhẹ hơn: Tòa án có thể áp dụng hình phạt nhẹ hơn như cải tạo không giam giữ thay vì phạt tù.

2. Không bị coi là tái phạm:

Theo Điều 53 Bộ luật Hình sự 2015:

“1. Tái phạm là trường hợp đã bị kết án, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý hoặc thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do vô ý.”

Vì người dưới 16 tuổi không có án tích, họ không bị coi là tái phạm, tránh được các hình phạt nghiêm khắc hơn dành cho tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm (Điều 53).

3. Ảnh hưởng đến lý lịch tư pháp:

Theo Điều 107, bản án trước 16 tuổi không được ghi vào lý lịch tư pháp, giúp người vi phạm tránh bị phân biệt đối xử trong công việc hoặc các hoạt động xã hội sau này. Tuy nhiên, nếu phạm tội sau 18 tuổi, bản án mới sẽ được ghi vào lý lịch tư pháp trừ khi được xóa án tích.

4. Tác động tâm lý và xã hội:

Dù pháp luật ưu ái, việc tái vi phạm có thể gây khó khăn trong việc tái hòa nhập cộng đồng, đặc biệt nếu gia đình và xã hội không hỗ trợ. Các em cần được giáo dục và quản lý chặt chẽ để tránh lặp lại hành vi phạm tội.

Ví dụ: Một trường hợp tại Luật Công Tâm, em Tâm bị kết án vì cố ý gây thương tích khi 15 tuổi. Khi 19 tuổi, em phạm tội trộm cắp. Nhờ tư vấn của chúng tôi, Tòa án xác định em phạm tội lần đầu, áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ 1 năm thay vì phạt tù.

Luật Công Tâm khuyến nghị các bậc phụ huynh phối hợp với luật sư để chứng minh nhân thân tốt và thái độ ăn năn của các em, từ đó xin giảm nhẹ hình phạt trong vụ án mới.

Dịch vụ tư vấn pháp lý tại Luật Công Tâm

Công ty Luật Công Tâm cung cấp các dịch vụ hỗ trợ gia đình bạn khi con em bị kết án trước 16 tuổi và phạm tội sau 18 tuổi:

• Tư vấn pháp lý: Giải đáp về án tích, phạm tội lần đầu, và quyền lợi của người vi phạm.
• Bào chữa tại tòa: Đại diện bảo vệ quyền lợi, đề xuất tình tiết giảm nhẹ và xin áp dụng án treo.
• Hỗ trợ tố tụng: Chuẩn bị hồ sơ, thu thập chứng cứ, và làm việc với cơ quan chức năng.
• Theo dõi sau xử lý: Tư vấn cách quản lý, giáo dục các em để tái hòa nhập cộng đồng.

Liên hệ qua Hotline: 0972810901 | 0969545660 hoặc tại Tầng 6, số 141 Hoàng Quốc Việt, Nghĩa Đô, Cầu Giấy, Hà Nội.

Kết luận: Theo quy định pháp luật, người bị kết án khi chưa đủ 16 tuổi được coi là phạm tội lần đầu nếu phạm tội sau 18 tuổi, nhờ quy định không tính án tích tại Điều 107. Với sự hỗ trợ từ Luật Công Tâm, bạn sẽ được tư vấn và bảo vệ quyền lợi tối ưu cho con em mình. Hãy để chúng tôi đồng hành cùng bạn!