Trong cuộc sống hàng ngày, giao dịch dân sự bằng miệng là một hình thức phổ biến, đặc biệt ở Việt Nam, nơi các mối quan hệ thân thiết, tin cậy giữa bạn bè, người thân hoặc hàng xóm thường dẫn đến những thỏa thuận không được ghi thành văn bản. Ví dụ, bạn cho người quen mượn một khoản tiền chỉ dựa trên lời nói, hoặc thỏa thuận mua bán hàng hóa tại chợ mà không ký hợp đồng. Tuy nhiên, thực trạng xã hội cho thấy, những giao dịch này dễ phát sinh tranh chấp khi một bên không thực hiện đúng cam kết, dẫn đến thiệt hại về tài sản, mối quan hệ và niềm tin. Nhiều người dân, do thiếu hiểu biết pháp lý, thường lo lắng liệu giao dịch bằng miệng có được pháp luật bảo vệ hay không, và làm thế nào để đảm bảo quyền lợi của mình.

Tại Luật Công Tâm, chúng tôi thường xuyên nhận được câu hỏi từ khách hàng về vấn đề này. Chẳng hạn, chị Nguyễn Thị Hương (Hà Nội) liên hệ qua hotline 0972810901 và chia sẻ: “Tôi cho một người bạn mượn 50 triệu đồng chỉ qua thỏa thuận miệng, có người làm chứng. Giờ họ không trả, tôi có kiện được không?”. Đây là tình huống điển hình mà nhiều người gặp phải. Qua bài viết này, Luật Công Tâm sẽ chia sẻ chi tiết cách để giao dịch dân sự bằng miệng có giá trị pháp lý, các điều kiện cần đáp ứng, và cách bảo vệ quyền lợi của bạn khi xảy ra tranh chấp. Chúng tôi hy vọng bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về quy định pháp luật và tự tin hơn khi tham gia các giao dịch dân sự.

Giao dịch dân sự bằng miệng là gì?

Giao dịch dân sự là một khái niệm quen thuộc trong pháp luật Việt Nam, được hiểu là các thỏa thuận hoặc hành vi pháp lý làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự giữa các bên.

Căn cứ Điều 116 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.”

Căn cứ khoản 1 Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“1. Giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.”

Theo quy định trên, giao dịch dân sự bao gồm hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương. Trong đó, giao dịch bằng miệng là một hình thức thể hiện ý chí của các bên thông qua lời nói, không được ghi nhận bằng văn bản hay hành vi cụ thể. Như vậy, pháp luật Việt Nam công nhận giao dịch dân sự bằng miệng là hợp pháp, trừ trường hợp luật yêu cầu phải lập văn bản hoặc công chứng, chứng thực. Tuy nhiên, để giao dịch này có giá trị pháp lý, bạn cần đáp ứng các điều kiện cụ thể mà chúng tôi sẽ trình bày ở phần tiếp theo.

Ví dụ, khi bạn mượn tiền của một người thân và hứa sẽ trả trong vòng 6 tháng, đó là giao dịch dân sự bằng miệng. Tương tự, việc mua bán hàng hóa tại chợ, thuê nhà ở ngắn hạn, hoặc thỏa thuận làm một công việc nào đó cũng thường được thực hiện bằng lời nói. Hình thức này phổ biến vì sự tiện lợi, nhanh chóng, và dựa trên sự tin tưởng giữa các bên. Tuy nhiên, điểm yếu lớn nhất của giao dịch bằng miệng là khó chứng minh khi xảy ra tranh chấp, khiến nhiều người rơi vào tình thế “tiền mất tật mang”.

Luật Công Tâm nhận thấy rằng, dù giao dịch bằng miệng được pháp luật công nhận, nhưng để đảm bảo giá trị pháp lý, bạn cần hiểu rõ các điều kiện cụ thể mà pháp luật quy định.

Điều kiện để giao dịch dân sự bằng miệng có giá trị pháp lý

Để một giao dịch dân sự bằng miệng có giá trị pháp lý và được pháp luật bảo vệ, nó phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện được quy định tại Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể như sau:

• Chủ thể tham gia giao dịch:

Chủ thể tham gia giao dịch (cá nhân hoặc pháp nhân) phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự phù hợp. Điều này có nghĩa là:

– Nếu là cá nhân, người đó phải từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không bị mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự (do bệnh tâm thần, nghiện ma túy, v.v.).

– Nếu là trẻ em từ 6 đến dưới 18 tuổi, giao dịch phải được sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật (thường là cha mẹ hoặc người giám hộ).

– Nếu là pháp nhân (công ty, tổ chức), người đại diện phải có thẩm quyền theo quy định.

Ví dụ, nếu bạn thỏa thuận miệng cho một người dưới 18 tuổi mượn tiền, giao dịch này có thể bị vô hiệu nếu không có sự đồng ý của cha mẹ họ.

• Chủ thể tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện:

Giao dịch bằng miệng chỉ có giá trị khi các bên tham gia hoàn toàn tự nguyện, không bị ép buộc, lừa dối hay đe dọa. Ví dụ, nếu bạn cho vay tiền nhưng bị người khác đe dọa để đồng ý, giao dịch này sẽ bị vô hiệu theo quy định tại Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015.

• Mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội:

Mục đích và nội dung của giao dịch phải hợp pháp, không vi phạm các quy định cấm của pháp luật (như mua bán ma túy, đánh bạc) và không trái với đạo đức xã hội (như phân biệt đối xử, kỳ thị). Ví dụ, nếu bạn thỏa thuận miệng để thuê người làm việc bất hợp pháp, giao dịch này sẽ bị vô hiệu.

• Hình thức giao dịch phù hợp với quy định pháp luật:

Theo Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự bằng miệng được công nhận, trừ trường hợp pháp luật yêu cầu phải lập văn bản, công chứng hoặc chứng thực. Ví dụ, theo Điều 502 Bộ luật Dân sự, đối với hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, hợp đồng phải được lập thành văn bản chứ không được giao dịch bằng miệng.

Luật Công Tâm khuyên bạn nên kiểm tra kỹ xem giao dịch của mình có thuộc trường hợp bắt buộc phải lập văn bản hay không. Nếu không chắc chắn, hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline 0969545660 để được tư vấn cụ thể.

Làm thế nào để chứng minh giao dịch dân sự bằng miệng?

Một trong những thách thức lớn nhất của giao dịch dân sự bằng miệng là việc chứng minh sự tồn tại của giao dịch khi xảy ra tranh chấp. Luật Công Tâm nhận thấy rằng, nhiều khách hàng gặp khó khăn vì không có bằng chứng rõ ràng. Dưới đây là các cách bạn có thể sử dụng để chứng minh giao dịch bằng miệng:

• Sử dụng lời khai của người làm chứng:

Nếu giao dịch có sự chứng kiến của người thứ ba, lời khai của họ có thể được sử dụng làm chứng cứ.

Căn cứ khoản 4 Điều 94 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, chứng cứ được thu thập từ lời khai của người làm chứng. Như vậy, đây là một loại chứng cứ hợp pháp nếu họ trực tiếp chứng kiến giao dịch và cung cấp thông tin trung thực.

Ví dụ, trong trường hợp của chị Hương, nếu có người làm chứng xác nhận rằng bạn của chị đã vay 50 triệu đồng và hứa trả, lời khai này sẽ có giá trị trước tòa.

• Cung cấp tài liệu, vật chứng liên quan:

Bạn có thể sử dụng các tài liệu hoặc vật chứng gián tiếp để chứng minh giao dịch, chẳng hạn như tin nhắn, email, biên lai chuyển tiền, hoặc ghi âm cuộc trò chuyện. Theo Điều 95 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, các tài liệu này được coi là chứng cứ nếu đảm bảo tính hợp pháp.

Ví dụ, nếu bạn chuyển tiền cho người vay qua ngân hàng và có biên lai, đây là bằng chứng mạnh mẽ để chứng minh giao dịch.

Luật Công Tâm lưu ý rằng, khi sử dụng ghi âm, bạn nên ghi chép nội dung hội thoại ra giấy và nộp kèm file gốc để cơ quan tố tụng dễ dàng tiếp cận.

• Sử dụng vi bằng của Thừa phát lại:

Một phương thức hiệu quả mà Luật Công Tâm khuyến nghị là sử dụng dịch vụ Thừa phát lại để lập vi bằng ghi nhận giao dịch bằng miệng.

Căn cứ Điều 2 Nghị định 08/2020/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại, vi bằng là văn bản ghi nhận sự kiện, hành vi có thật do Thừa phát lại trực tiếp chứng kiến, lập theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức theo quy định của Nghị định này. Đây

là văn bản do Thừa phát lại lập, có giá trị chứng cứ trước tòa án. Tuy nhiên, phương thức này có thể tốn kém, nên bạn cần cân nhắc.

Những rủi ro và cách phòng tránh khi giao dịch bằng miệng

Mặc dù giao dịch bằng miệng được pháp luật công nhận, nhưng nó tiềm ẩn nhiều rủi ro. Luật Công Tâm đã tiếp nhận nhiều trường hợp khách hàng gặp thiệt hại do không lường trước những vấn đề này. Dưới đây là các rủi ro phổ biến và cách phòng tránh:

• Rủi ro khó chứng minh:

Như đã đề cập, giao dịch bằng miệng khó chứng minh vì không có văn bản ghi nhận. Khi xảy ra tranh chấp, nếu không có người làm chứng hoặc tài liệu liên quan, bạn có thể mất quyền lợi.

Cách phòng tránh:

– Luôn có ít nhất một người làm chứng đáng tin cậy khi thực hiện giao dịch.

– Ghi nhận giao dịch qua tin nhắn, email hoặc ghi âm.

– Sử dụng dịch vụ Thừa phát lại để lập vi bằng nếu giao dịch có giá trị lớn.

• Rủi ro một bên không thực hiện nghĩa vụ

Nhiều trường hợp, một bên cố tình không thực hiện nghĩa vụ (như không trả nợ, không giao hàng) và phủ nhận giao dịch. Điều này đặc biệt phổ biến trong các mối quan hệ thân thiết, nơi sự tin tưởng khiến bạn bỏ qua các biện pháp bảo vệ.

Cách phòng tránh:

– Thỏa thuận rõ ràng về các điều khoản (số tiền, thời hạn, lãi suất, v.v.) và yêu cầu người làm chứng xác nhận.

– Lập văn bản hợp đồng đơn giản, dù là viết tay, để ghi nhận thỏa thuận.

• Rủi ro giao dịch bị vô hiệu

Nếu giao dịch vi phạm các điều kiện tại Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015 (như không tự nguyện, trái pháp luật) hoặc thuộc trường hợp bắt buộc phải lập văn bản, nó sẽ bị vô hiệu, gây thiệt hại cho các bên.

Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu được quy định tại Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể như sau:

“1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.
2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.
Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.
3. Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.
4. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.
5. Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định.”

Cách phòng tránh:

– Kiểm tra xem giao dịch có yêu cầu lập văn bản hoặc công chứng không.

– Liên hệ với Luật Công Tâm qua hotline 0972810901 để được tư vấn trước khi thực hiện giao dịch.

Quy trình khởi kiện khi giao dịch bằng miệng bị vi phạm

Nếu giao dịch bằng miệng bị vi phạm và bạn muốn khởi kiện để bảo vệ quyền lợi, Luật Công Tâm hướng dẫn bạn các bước cụ thể sau:

• Thu thập chứng cứ:

Thu thập tất cả các chứng cứ liên quan, bao gồm:

– Lời khai của người làm chứng.

– Tin nhắn, email, biên lai chuyển tiền, ghi âm, ghi hình.

– Vi bằng của Thừa phát lại (nếu có).

• Nộp đơn khởi kiện

Chuẩn bị đơn khởi kiện và nộp tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền (thường là Tòa án cấp huyện nơi bị đơn cư trú). Đơn khởi kiện cần nêu rõ:

– Thông tin các bên.

– Nội dung giao dịch bằng miệng.

– Yêu cầu giải quyết (ví dụ: đòi nợ, bồi thường thiệt hại).

– Các chứng cứ kèm theo.

• Tham gia tố tụng

Trong quá trình tố tụng, bạn cần cung cấp đầy đủ chứng cứ và phối hợp với Tòa án. Luật Công Tâm khuyến nghị bạn thuê luật sư để hỗ trợ, đặc biệt trong các vụ việc phức tạp.

• Thi hành án

Nếu thắng kiện, bạn có thể yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự buộc bên kia thực hiện nghĩa vụ. Luật Công Tâm sẵn sàng hỗ trợ bạn trong suốt quá trình này.

Lời khuyên từ Luật Công Tâm

Giao dịch dân sự bằng miệng tuy tiện lợi nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Để bảo vệ quyền lợi của mình, Luật Công Tâm khuyên bạn:

• Hạn chế thực hiện giao dịch bằng miệng đối với các giao dịch có giá trị lớn.
• Luôn ghi nhận giao dịch bằng văn bản, dù là viết tay, để làm bằng chứng.
• Sử dụng các phương tiện như tin nhắn, ghi âm hoặc vi bằng để tăng tính xác thực.
• Liên hệ với luật sư trước khi thực hiện giao dịch để đảm bảo tuân thủ pháp luật.

Nếu bạn gặp khó khăn trong việc xử lý tranh chấp liên quan đến giao dịch bằng miệng, hãy gọi ngay cho Luật Công Tâm qua hotline 0972810901 hoặc 0969545660. Chúng tôi cam kết đồng hành cùng bạn để bảo vệ quyền lợi hợp pháp một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Công ty Luật Công Tâm
Địa chỉ: Tầng 6, số 141 Hoàng Quốc Việt, Nghĩa Đô, Cầu Giấy, Hà Nội
Hotline: 0972810901 | 0969545660
Website: luatcongtam.vn
Hãy để chúng tôi giúp bạn giải quyết mọi vấn đề pháp lý một cách chuyên nghiệp và tận tâm!