1. Khái niệm

Cải tạo không giam giữ là hình phạt này không buộc người bị kết án phải cách li khỏi xã hội, mà được giao cho cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội giám sát, giáo dục nhằm phát huy vai trò của quần chúng nhân dân tham gia vào việc cải tạo, giáo dục người phạm tội.

Tại điểm c khoản 1 Điều 32 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 (sau đây gọi chung là BLHS) có quy định cải tạo không giam giữ là một trong bảy hình phạt chính đối với người phạm tội.

Hình phạt này không tước đi tự do, không buộc người phạm tội phải cách li khỏi gia đình, nơi làm việc cũng như xã hội nói chung. Tuy nhiên, người bị kết án cải tạo không giam giữ sẽ bị giám sát, giáo dục của cơ quan, tổ chức nơi người bị kết án làm việc hoặc thường trú.

2. Áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ.

2.1. Đối với tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng.

Căn cứ khoản 1 Điều 36 BLHS cải tạo không giam giữ được áp dụng từ 06 tháng đến 03 năm đối với người phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng do BLHS quy định mà đang có nơi làm việc ổn định hoặc có nơi cư trú rõ ràng nếu xét thấy không cần thiết phải cách ly người phạm tội khỏi xã hội.

2.2. Thời gian tạm giam, tạm giữ được trừ vào thời gian áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ.

Cụ thể trong trường hợp người bị kết án đã bị tạm giữ, tạm giam thì thời gian tạm giữ, tạm giam được trừ vào thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ, cứ 01 ngày tạm giữ, tạm giam bằng 03 ngày cải tạo không giam giữ – khoản 1 Điều 36 BLHS.

2.3. Khấu trừ thu nhập trong thời gian cải tạo không giam giữ

Khoản 2, khoản 3 Điều 36 BLHS có quy định về khấu trừ thu nhập trong thời gian cải tạo không giam giữ như sau:

“2. Tòa án giao người bị phạt cải tạo không giam giữ cho cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc, học tập hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú để giám sát, giáo dục. Gia đình người bị kết án có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã trong việc giám sát, giáo dục người đó.

3. Trong thời gian chấp hành án, người bị kết án phải thực hiện một số nghĩa vụ theo các quy định về cải tạo không giam giữ và bị khấu trừ một phần thu nhập từ 05% đến 20% để sung quỹ nhà nước. Việc khấu trừ thu nhập được thực hiện hằng tháng. Trong trường hợp đặc biệt, Tòa án có thể cho miễn việc khấu trừ thu nhập, nhưng phải ghi rõ lý do trong bản án.

Không khấu trừ thu nhập đối với người chấp hành án là người đang thực hiện nghĩa vụ quân sự.”

2.4. Lao động phục vụ cộng đồng nếu không có việc làm

Đối với trường hợp người bị phạt cải tạo không giam giữ không có việc làm hoặc bị mất việc làm trong thời gian chấp hành hình phạt này thì phải thực hiện một số công việc lao động phục vụ cộng đồng trong thời gian cải tạo không giam giữ.

Thời gian lao động phục vụ cộng đồng không quá 04 giờ trong một ngày và không quá 05 ngày trong 01 tuần.

Lưu ý: Không áp dụng biện pháp lao động phục vụ cộng đồng đối với phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 06 tháng tuổi, người già yếu, người bị bệnh hiểm nghèo, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng.