“Nếu con tôi bị kết án nhưng gia đình không đủ khả năng bồi thường, có cách nào giảm nhẹ hình phạt không?” Thảo Diệp – Hà Nội

Giới thiệu

Trong quá trình xét xử các vụ án hình sự liên quan đến người dưới 18 tuổi, một vấn đề thường được đặt ra là liệu việc không thực hiện nghĩa vụ bồi thường dân sự có ảnh hưởng đến khả năng được giảm mức hình phạt đã tuyên hay không. Đây là một câu hỏi quan trọng, bởi lẽ người chưa thành niên thường không có thu nhập hoặc tài sản riêng để thực hiện việc bồi thường.

Cơ sở pháp lý về trách nhiệm bồi thường và hình phạt

Quy định của pháp luật về trách nhiệm dân sự và hình sự

Theo Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), người dưới 18 tuổi khi phạm tội được áp dụng các nguyên tắc xử lý riêng biệt nhằm đảm bảo tính giáo dục và hướng thiện. Cụ thể, Điều 91 quy định nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, nhấn mạnh việc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự và tạo điều kiện để họ sửa chữa lỗi lầm.

Về trách nhiệm dân sự, Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định tại Điều 586 như sau:

“Người chưa đủ mười tám tuổi gây thiệt hại thì cha, mẹ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại do con gây ra, trừ trường hợp người đó có tài sản riêng và có khả năng bồi thường bằng tài sản của mình.”

Điều này có nghĩa là, trong trường hợp người dưới 18 tuổi gây thiệt hại nhưng không có tài sản riêng để bồi thường, trách nhiệm bồi thường sẽ thuộc về cha mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp của họ.

Trách nhiệm của người dưới 18 tuổi trong pháp luật Việt Nam

Pháp luật Việt Nam có sự phân biệt rõ ràng giữa trách nhiệm dân sự và trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên. Về trách nhiệm dân sự, như đã nêu ở trên, nếu người dưới 18 tuổi không có tài sản riêng để bồi thường, cha mẹ hoặc người giám hộ sẽ chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Về trách nhiệm hình sự, người dưới 18 tuổi được xem xét giảm nhẹ hình phạt dựa trên các yếu tố như mức độ lỗi, hoàn cảnh gia đình, thái độ hối cải và khả năng tái hòa nhập cộng đồng. Mục tiêu chính là giáo dục và cải tạo, thay vì trừng phạt nặng nề.

Người dưới 18 tuổi không thực hiện bồi thường có bị giảm án không?

Theo Điều 63 Bộ luật Hình sự năm 2015, một trong những điều kiện để được giảm mức hình phạt đã tuyên là người bị kết án “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự”. Trường hợp đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, trong bản án có tuyên cha mẹ bị cáo phải bồi thường cho bị hại. Tuy nhiên, Điều 105 của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định điều kiện được giảm mức hình phạt đã tuyên đối với người dưới 18 tuổi không quy định về điều kiện phải bồi thường, nếu cha mẹ của phạm nhân không thực hiện việc bồi thường thì phạm nhân là người dưới 18 tuổi có được giảm mức hình phạt đã tuyên không (các điều kiện khác đều đảm bảo)?

Điều này đặt ra câu hỏi: Nếu cha mẹ hoặc người giám hộ không thực hiện việc bồi thường, liệu người dưới 18 tuổi có bị ảnh hưởng đến việc giảm án hay không?

Để giải đáp vướng mắc này, Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Công văn số 163/TANDTC-PC ngày 10/9/2024, trong đó quy định:

“Theo quy định tại Điều 105 của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về giảm mức hình phạt đã tuyên đối với người dưới 18 tuổi thì không quy định điều kiện bồi thường là một trong các điều kiện được xét giảm. Do đó, việc cha mẹ của người dưới 18 tuổi không thực hiện việc bồi thường thì họ vẫn được giảm mức hình phạt đã tuyên.”

Theo công văn này, đối với người bị kết án là người dưới 18 tuổi, nếu họ đã tích cực học tập, rèn luyện, cải tạo tiến bộ và được cơ quan, tổ chức nơi họ chấp hành hình phạt tù đề nghị giảm mức hình phạt đã tuyên, thì có thể được xem xét giảm án ngay cả khi chưa bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự. Điều này nhằm khuyến khích người chưa thành niên phạm tội nỗ lực cải tạo và tái hòa nhập cộng đồng.

Như vậy, việc không thực hiện bồi thường dân sự không phải là yếu tố quyết định duy nhất trong việc xem xét giảm án cho người dưới 18 tuổi.

Kết luận

Từ những phân tích trên, có thể thấy rằng việc không thực hiện bồi thường dân sự không phải là yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến quyết định giảm mức hình phạt đã tuyên đối với người dưới 18 tuổi. Công văn số 163/TANDTC-PC của Tòa án nhân dân tối cao đã khẳng định rõ rằng đối với các bị cáo chưa thành niên, việc cải tạo tốt, thể hiện sự ăn năn hối cải và được cơ quan, tổ chức nơi chấp hành án đề nghị giảm hình phạt mới là những yếu tố quan trọng để xem xét giảm án.

Điều này thể hiện tính nhân đạo của pháp luật Việt Nam, ưu tiên giáo dục và hướng thiện đối với người chưa thành niên phạm tội hơn là chỉ tập trung vào việc trừng phạt. Tuy nhiên, bồi thường dân sự vẫn là trách nhiệm pháp lý quan trọng, dù không phải là điều kiện bắt buộc để giảm án. Gia đình của người chưa thành niên phạm tội nên tích cực phối hợp với bị hại để thực hiện bồi thường, không chỉ giúp giảm nhẹ trách nhiệm pháp lý mà còn thể hiện thiện chí, giúp bị cáo có cơ hội tái hòa nhập xã hội một cách thuận lợi hơn.

Tại sao bạn nên chọn Luật Công Tâm để tư vấn và tranh tụng?
(*) Lý do duy nhất và quan trọng nhất là Luật Công Tâm có đội ngũ Luật sư tư vấn có kiến thức sâu rộng và am hiểu sâu sắc thực tiễn. Chính yếu tố con người là nguyên nhân tạo ra giá trị khác biệt về chất lượng dịch vụ tư vấn pháp luật trực tuyến của Luật Công Tâm.

Chất lượng của đội ngũ đội ngũ Luật sư tư vấn một phần được thể hiện thông qua việc đánh giá của Đài Truyền hình Việt Nam (VTV), Đài tiếng nói Việt Nam (VOV) và nhiều kênh truyền hình trung ương (Truyền hình Công an nhân dân/Truyền hình Quốc hội/Truyền hình Quốc phòng) và nhiều Đài truyền hình địa phương mời tham dự với tư cách là luật sư hàng đầu trong lĩnh vực. Bạn có thể tham khảo thêm tại các video ở Youtube : Luật Công Tâm

Với đội luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến đông đảo, được đào tạo bài bản về kỹ năng tư vấn cũng như đạo đức nghề luật sư. Chúng tôi luôn phấn đấu vì mục đích cao nhất là “Đưa sự pháp luật đến gần với mỗi người dân Việt Nam”. Lời cảm ơn Chân thành của mỗi khách hàng là lời động viên, động lực để mỗi luật sư của Luật Công Tâm ngày càng nâng cao chất lượng phục vụ và đưa hình ảnh của nghề luật sư một cách trung thực, đẹp trong mắt mỗi người dân Việt Nam.

Cách liên hệ tư vấn luật
Thật đơn giản! Chỉ cần sử dụng điện thoại và gọi: 097.281.0901 – 0969545660 hoặc truy cập Zalo kết bạn (theo số điện thoại 0969545660) để liên hệ. Bạn sẽ ngay lập tực được liên hệ với Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến miễn phí 100% mà không phải trả bất cứ chi phí nào ngoài tiền gọi điện thoại theo phí thông thường của nhà mạng bạn đang sử dụng (nếu là gọi điện số hotline 0969545660).
Hotline: 0972810901 | 0969545660
Youtube: Luật Công Tâm
Website: Luật Công Tâm
Email: [email protected]
Địa chỉ: Tầng 6, số 141 Hoàng Quốc Việt, Nghĩa Đô, Cầu Giấy, Hà Nội.